Φόβοι Παιδικής Ηλικίας: Χαρακτηριστικά, Τρόποι Αντιμετώπισης

 

Photo by Ramin Talebi on Unsplash

Επιμέλεια - Απόδοση - Σχόλιο Αλίκη Ελένη Πουλή, MSc Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια, MBPsS, Division of Clinical Psychology, MSc, Pg. Dip Psychiatry, Cardiff University, School of Medicine, Specialized in School Health for Children and Adolescents, Member of IEPA Early Intervention in Mental Health.

Είναι φυσιολογικό τα παιδιά να έχουν φόβους;

Η Dr. D'arcy Lyness, κλινική ψυχολόγος για παιδιά και εφήβους, αναφέρει ότι είναι φυσιολογικό τα παιδιά να φοβούνται κατά καιρούς. Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να είναι προσεκτικά. Πράγματα που είναι καινούργια, μεγάλα, δυνατά ή διαφορετικά μπορεί να φαίνονται τρομακτικά στην αρχή. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αισθάνονται ασφαλή και να μάθουν να αισθάνονται άνετα. 

Έχει σημασία να σταθούμε στο γεγονός ότι η υποστήριξη των γονέων είναι τόσο σημαντική στον δεσμό - σύνδεση με το παιδί όσο και στη διαμόρφωση βοηθητικών στρατηγικών αντιμετώπισης απέναντι στο φόβο.

Τι φοβούνται τα παιδιά;

Η Dr. D'arcy Lyness εξηγεί πως οι φόβοι των παιδιών αλλάζουν καθώς μεγαλώνουν. Μερικοί φόβοι είναι συνηθισμένοι και φυσιολογικοί σε ορισμένες ηλικίες. 

Για παράδειγμα:

Τα βρέφη αισθάνονται άγχος όταν βλέπουν κάποιο ξένο σε αυτά πρόσωπο. Όταν τα μωρά είναι περίπου 8-9 μηνών, μπορούν να αναγνωρίσουν τα πρόσωπα των ανθρώπων που γνωρίζουν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα νέα πρόσωπα μπορεί να φαίνονται τρομακτικά - ακόμη και μια ένας νέος φροντιστής ή συγγενής. Μπορεί να κλαίνε ή να προσκολληθούν σε έναν γονέα για να νιώσουν ασφαλή.

Τα μικρά παιδιά αισθάνονται άγχος απόχωρισμου. Κάποια στιγμή μεταξύ 10 μηνών και 2 ετών, πολλά νήπια αρχίζουν να φοβούνται να είναι μακριά από τον γονέα. Δεν θέλουν να τους αφήσουν οι γονείς στο παιδικό σταθμό ή κατά τον βραδυνό ύπνο. Μπορεί να κλαίνε, να προσκολληθούν και να προσπαθήσουν να μείνουν κοντά στον γονέα τους.

Τα μικρά παιδιά φοβούνται "φανταστικά" πράγματα. Τα παιδιά ηλικίας 4 έως 6 ετών μπορούν να φανταστούν και να προσποιηθούν. Αλλά δεν μπορούν πάντα να πουν τι είναι πραγματικό και τι όχι. Για αυτά, τα τρομακτικά τέρατα που φαντάζονται φαίνονται αληθινά. Φοβούνται τι μπορεί να είναι κάτω από το κρεβάτι τους ή στη ντουλάπα. Πολλά παιδιά φοβούνται το σκοτάδι και τον ύπνο. Μερικά φοβούνται τα τρομακτικά όνειρα. Τα μικρά παιδιά μπορεί επίσης να φοβούνται τους δυνατούς θορύβους, όπως βροντές ή πυροτεχνήματα.

Τα μεγαλύτερα παιδιά φοβούνται πραγματικούς κινδύνους. Όταν τα παιδιά είναι 7 ετών και άνω, τα τέρατα κάτω από το κρεβάτι δεν μπορούν να τα τρομάξουν (πολύ) επειδή ξέρουν ότι δεν είναι αληθινά. Σε αυτήν την ηλικία, μερικά παιδιά αρχίζουν να φοβούνται πράγματα που θα μπορούσαν να συμβούν στην πραγματική ζωή. Μπορεί να φοβούνται ότι ένας «κακός» είναι στο σπίτι. Μπορεί να αισθάνονται φόβο για τις φυσικές καταστροφές που ακούνε. Μπορεί να φοβούνται ότι θα τραυματιστούν ή ότι ένα αγαπημένο τους πρόσωπο θα μπορούσε να πεθάνει. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας μπορεί επίσης να αισθάνονται ανήσυχα για τις εργασίες στο σχολείο, τους βαθμούς ή τη συναναστροφή με συνομηλίκους.

Οι πρό-έφηβοι και οι έφηβοι μπορεί να έχουν κοινωνικούς φόβους. Μπορεί να αισθάνονται ανήσυχοι για το πώς φαίνονται ή για το αν θα ταιριάζουν στη παρέα. Μπορεί να νιώθουν άγχος ή φόβο πριν δώσουν μια παρούσιαση/ εργασία στην τάξη, να ξεκινήσουν ένα νέο σχολείο, να δώσουν σημαντικές εξετάσεις ή να αγωνιστούν σε ένα μεγάλο παιχνίδι.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι φόβοι ανάλογα με την ηλικία του παιδιού αλλάζουν ποιοτικά, ωστόσο παρατηρούμε ότι οι φόβοι σχετικά με το αίσθημα ασφάλειας - σύνδεσης και της κοινωνικής αποδοχής - έκθεσης έχουν τα κοινά χαρακτηριστικά του "ανήκειν" και της απώλειας.

Photo by Margaret Weir on Unsplash

Πώς μπορώ να βοηθήσω όταν το παιδί μου φοβάται;

Η Dr. D'arcy Lyness προτείνει μερικούς τρόπους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν ένα παιδί όταν αισθάνεται φόβο:

• Ανακουφίστε το βρέφος, το μωρό ή το πολύ μικρό παιδί σας λέγοντας, "Είναι εντάξει, είσαι ασφαλής, είμαι εδώ." Ενημερώστε το παιδί σας ότι είστε εκεί για να το προστατεύσετε. Δώστε αγκαλιές και ανακουφιστικές λέξεις για να βοηθήσετε το παιδί σας να αισθανθεί ασφαλές.

• Καθώς το παιδί σας μεγαλώνει, μιλήστε και ακούστε. Να είστε ήρεμοι και ανακουφιστικοί. Βοηθήστε το παιδί σας να βάλει σε λόγια τα συναισθήματα του. Ενισχύστε και βοηθήστε τα παιδιά να δοκιμάσουν νέα πράγματα.

• Βοηθήστε το μωρό σας να συνηθίσει ένα νέο άτομο ενώ είστε παρόντες και το κρατάτε. Αφήστε το να νιώσει ασφαλές. Σύντομα, το νέο άτομο δεν θα φαίνεται πια ξένο.

• Αφήστε το μικρό παιδί σας να είναι μακριά από εσάς για σύντομο χρονικό διάστημα στην αρχή. Όταν πρέπει να φύγετε, πείτε του ότι θα επιστρέψετε. Αγκαλιάστε το, προσφέρετε ένα χαμόγελο και αποχωρήστε. Αφήστε το παιδί σας να μάθει ότι πάντα επιστρέφετε.

• Για το μικρό παιδί σας που φοβάται το σκοτάδι, φτιάξτε μια χαλαρωτική ρουτίνα πριν τον ύπνο. Διαβάστε ή τραγουδήστε στο παιδί σας. Αφήστε το παιδί σας να αισθανθεί ασφαλές και αγαπητό.

• Βοηθήστε το παιδί σας να αντιμετωπίσει σταδιακά τους φόβους του. Για παράδειγμα, ελέγξτε μαζί για τέρατα κάτω από το κρεβάτι. Ενώ βρίσκεστε μαζί του και το υποστηρίζετε, αφήστε το παιδί σας να δει μόνο του ότι δεν υπάρχει τίποτα να φοβηθεί. Βοηθήστε το να νιώσει θάρρος.

• Περιορίστε τις τρομακτικές εικόνες, ταινίες ή παραστάσεις που βλέπουν τα παιδιά. Αυτά μπορεί να προκαλέσουν φόβους.

• Βοηθήστε τα παιδιά και τους εφήβους να μάθουν να προετοιμάζονται για προκλήσεις, όπως διαγωνίσματα ή σχολικές παρουσιάσεις. Δώστε τους να καταλάβουν ότι πιστεύετε σε αυτά.

Η αναγνώριση του συναισθήματος, βοηθά το πιο μεγάλο παιδί ή έφηβο, να ενεργοποιήσει τη περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη πιο λογική σκέψη.

Είναι ο φόβος του παιδιού μου φυσιολογικός ή χρειαζόμαστε περισσότερη βοήθεια;

Σύμφωνα με τη Dr. D'arcy Lyness, τα περισσότερα παιδιά αντιμετωπίζουν φυσιολογικούς φόβους με ήπια υποστήριξη από τον γονέα τους. Καθώς μεγαλώνουν, ξεπερνούν τους φόβους που είχαν σε νεαρή ηλικία.

Μερικά παιδιά δυσκολεύονται περισσότερο και χρειάζονται περισσότερη βοήθεια με τους φόβους. Εάν οι φόβοι είναι έντονοι ή ακραίοι ή/και εμποδίζουν ένα παιδί να συνεχίζει τη καθημερινότητά του, μπορεί να είναι ένδειξη διαταραχής άγχους.

Συζητήστε με το γιατρό σας εάν οι φόβοι του παιδιού σας:

- Φαίνονται να είναι έντονοι ή διαρκούν περισσότερο σε σχέση με το ηλικιακό στάδιο 

- Προκαλούν μεγάλη αναστάτωση, δυσφορία ή εκνευρισμό  

- Το εμποδίζουν να κάνει πράγματα όπως το να πηγαίνει σχολείο, να κοιμάται μόνο του ή να βρίσκεται μακριά από εσάς. 

- Προκαλούν σωματικά συμπτώματα όπως πόνο στο στομάχι, πονοκέφαλο, ταχυπαλμία ή αίσθημα δύσπνοιας, ζάλης, αδιαθεσίας. 

Η λειτουργική επικοινωνία με έμφαση στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη παρατήρηση της συμπεριφοράς, μπορεί να βοηθήσει το παιδί και τους γονείς να κατανοήσουν τη διαδρομή του φόβου αλλά και να ενισχύσει τον ασφαλή δεσμό μεταξύ τους. 

Για παράδειγμα μέσα από ένα παιχνίδι με κουκλάκια τα παιδιά μικρότερης ηλικίας μπορούν να εκφράσουν το φόβο ή την ανησυχία τους. Για τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, μια ανοικτή συζήτηση με αποδοχή μπορεί να είναι ένας ασφαλής "χώρος" για να εκφράσουν το φόβο ή την ανησυχία τους. 

Πηγή: https://kidshealth.org/en/parents/anxiety.html