Η σημασία των δικτύων συναισθηματικής υποστήριξης και κοινωνικής εγγύτητας τη περίοδο της πανδημίας και της επιστροφής στη καθημερινότητα

Γράφει η κυρία Αλίκη Ελένη Πουλή, MSc Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια, MBPsS, Division of Clinical Psychology, MSc, Pg. Dip Psychiatry, Cardiff University, School of Medicine, Specialized in School Health for Children and Adolescents, Member of IEPA Early Intervention in Mental Health.

Στο παρόν η φυσική αποστασιοποίηση και οι περιορισμοί αποκαθίστανται με σταδιακούς ρυθμούς λόγω της βελτίωσης των επιδημιολογικών δεικτών.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης και εγγύτητας είναι σημαντικά είτε συντρέχουν λόγοι φυσικής απόστασης είτε όχι. Ο τρόπος επικοινωνίας μπορεί τη προηγούμενη περίοδο να γινόταν με διαφορετικά μέσα και από απόσταση, όμως η σημασία της κοινωνικής υποστήριξης παραμένει σταθερή ανεξάρτητα από το τρόπο που παρέχεται.

Ωστόσο η φυσική εγγύτητα το «από κοντά» είχε πληγεί τη προηγούμενη περίοδο και αυτό πιθανά αποτέλεσε ένα τραύμα για τους περισσότερους ανθρώπους. Η φυσική απομάκρυνση από τους σημαντικούς άλλους φίλους, αγαπημένους συγγενείς αλλά και από αγνώστους μπορεί να μας δημιουργήσει αισθήματα μοναξιάς, απομόνωσης, συναισθηματικής απομάκρυνσης, θλίψης, θυμού και αρκετό άγχος.

Οι άνθρωποι ακόμη και ευρισκόμενοι σε χώρο με αγνώστους ανθρώπους όπως σε μια σειρά αναμονής, νιώθουν συχνά την αίσθηση της ομάδας ή του συνόλου απλά και μόνο στη θέα πολλών και διαφορετικών ανθρώπων, περνάει το οπτικό ερέθισμα και αναγνωρίζεται ως ομάδα.

Τα κοινωνικά δίκτυα υποστήριξης αποτελούν δίκτυ προστασίας και πάντα ένα καλό σύστημα απορρόφησης των ψυχικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουμε. Γι’ αυτό κατά τη προηγούμενη περίοδο ήταν σημαντικό να ενδυναμώσουμε τα υπάρχοντα δίκτυα μας ή να δημιουργήσουμε νέα ακόμη κι αν αυτά απαρτίζονταν από άτομα άγνωστα που επιθυμούσαν να μοιραστούν τη βασική καθημερινή επικοινωνία.

Είδη κοινωνικής υποστήριξης:

·       Συναισθηματική υποστήριξη, αναφέρεται στις ενέργειες που κάνουν οι άνθρωποι για να κάνουν κάποιον άλλον να αισθανθεί ότι φροντίζεται.

·       Έμπρακτη υποστήριξη όπως η παροχή πόρων ή εξυπηρέτηση αναγκών

·       Υποστήριξη μέσω της παροχής πληροφοριών με σκοπό τη παροχή βοήθειας σε κάποιον

 

Τα οφέλη της συναισθηματικής κοινωνικής υποστήριξης

Η κοινωνική υποστήριξη, είτε από μια δομημένη ομάδα είτε από ένα άτομο, έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τις ψυχολογικές και φυσιολογικές συνέπειες του άγχους και μπορεί να ενισχύσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Τα κοινωνικά δίκτυα, είτε επίσημα (όπως μια εκκλησία ή μια κοινωνική λέσχη) είτε ανεπίσημα (κουβέντα με φίλους) παρέχουν μια αίσθηση ότι ανήκουμε κάπου, ασφάλειας και συλλογικότητας.

Η κοινωνική υποστήριξη, ιδίως από μέλη της οικογένειας, έχει αναγνωριστεί ως προστατευτικός παράγοντας έναντι δυσκολιών ψυχικής υγείας, που σχετίζονται με τη τρέχουσα κατάσταση COVID-19.  Σε γενικότερο επίπεδο η ύπαρξη κοινωνικών δικτύων υποστήριξης αποτελεί σημαντικό παράγοντα προστασίας της ψυχικής και σωματικής υγείας στη καθημερινότητα πολύ περισσότερο δε σε καταστάσεις κρίσης.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι όταν έχουμε δίκτυο υποστήριξης  μπορεί να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τις δυσκολίες μόνοι μας, να αισθανθούμε πιο ικανοί βελτιώνοντας έτσι την αυτονομία και την αυτοεκτίμησή μας. Τα δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης δεν χρειάζεται να είναι μεγάλα όσο να αποτελούνται από άτομα που εμείς αξιολογούμε ότι μπορούμε να μοιραστούμε και να συζητήσουμε για τις σκέψεις, τα συναισθήματα ή/και τη καθημερινότητα μας. Για παράδειγμα κάποιος μπορεί να επιλέξει κάποια συγγενικά πρόσωπα, φίλους, συναδέλφους, γείτονες ή άτομα που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα.  

Πολλαπλές μελέτες έχουν δείξει ότι σε άτομα που βρίσκονται σε συναισθηματική πίεση και άγχος, η συναισθηματική υποστήριξη μειώνει τη συνηθισμένη απότομη αύξηση της αρτηριακής πίεσης και την αυξημένη έκκριση βλαβερών ορμονών που σχετίζονται με το στρες.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι άτομα από διαφορετικούς χώρους της καθημερινότητας μπορεί να μας παρέχουν διαφορετικού είδους υποστήριξη. Ένας γείτονας θα μπορούσε να ακούσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε με τα παιδιά ενώ μ’ έναν συνάδελφο μπορούμε να μιλήσουμε για τα θέματα που μας απασχολούν στη δουλειά. Παραδείγματα κοινωνικής υποστήριξης περιλαμβάνουν το να αισθανθεί κάποιος άνετα να εκφραστεί, η παροχή συμβουλών ή απλά ο «χώρος» να ακουστεί το πως αισθάνεται σε σχέση με τις προκλήσεις της καθημερινότητας ή να μοιραστεί την αγωνία του σχετικά με τη κατάσταση.

Ενδεικτικά αναφέρονται κάποια από τα οφέλη των δικτύων κοινωνικής υποστήριξης, τα οποία έχουν αναδειχθεί μετά από έρευνες:

·       Βελτίωση της ικανότητας αντιμετώπισης καταστάσεων που προκαλούν άγχος

·       Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης

·       Μείωση των επιπτώσεων της συναισθηματικής δυσφορίας

·       Μείωση των καρδιαγγειακών κινδύνων, όπως μείωση της αρτηριακής πίεσης

·       Προώθηση συμπεριφορών υγιεινού τρόπου ζωής

·       Ενθάρρυνση της τήρησης ενός θεραπευτικού προγράμματος

·       Προώθηση της δια βίου καλής ψυχικής υγείας

Η κοινωνική εγγύτητα είναι σημαντική για τη σωματική και ψυχική μας υγεία, μπορούμε είτε να ενδυναμώσουμε τα ήδη υπάρχοντα δίκτυα υποστήριξης ή να φτιάξουμε καινούργια χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που μας δίνονται. Φαίνεται μάλιστα ότι όταν παρέχουμε κοινωνική υποστήριξη σε φίλους, γνωστούς ή συγγενείς βοηθάει στη μακροζωία μας, απ’ όταν μόνο τη λαμβάνουμε.

Τι μπορείτε να κάνετε για να ενισχύσετε τη κοινωνική εγγύτητα

-        Μοιραστείτε τα συναισθήματα σας, ακούστε τους άλλους, συζητήστε και ανταλλάξτε απόψεις πάνω σε αυτά που σας απασχολούν. Ρωτήστε πως αντιμετωπίζουν ή επιλύουν οι άλλοι άνθρωποι αντίστοιχες δυσκολίες με αυτές που σας απασχολούν στο παρόν.

-        Μια εξαιρετική ιδέα είναι να μιλήσετε για πράγματα που κάνετε στη καθημερινότητα σας, κάποια ενδιαφέροντα σας και όχι μόνο να περιοριστείτε στην αλληλοϋποστήριξη για τις τρέχουσες συνθήκες.

-        Γίνετε πολύ ευγενικός και συμπονετικός με τον εαυτό σας, δείξτε του μεγάλη κατανόηση και αγάπη. Βοηθήστε ή προσφέρετε κάτι σε κάποιον που έχει κάποια ανάγκη. Η προσφορά, η ευγένεια και η γενναιοδωρία βοηθούν να αναγνωρίσουμε ένα μεγαλύτερο σκοπό. Αυτό συμβάλλει στη μείωση του άγχους και τη βελτίωση της διάθεσης.

-        Παρατηρείστε ποιες είναι οι σκέψεις και τα συναισθήματά σας γι’ αυτό που συμβαίνει. Βρείτε πως αξιολογείτε αυτό που συμβαίνει και εντοπίστε εάν ο τρόπος που αξιολογείτε τη κατάσταση συνδέεται με τα συναισθήματα αλλά και με το τρόπο που συμπεριφέρεστε μέσα στην ημέρα. Αν αυτό φαίνεται να σας δυσκολεύει, τότε δοκιμάστε να κάνετε μια γρήγορη ανάλυση αν ο τρόπος που σκέφτεστε μέχρι τώρα σας έχει βοηθήσει ή αν θα μπορούσε να υπάρχει κάποιος άλλος τρόπος.

-      

Βιβλιογραφία

Brown, S.L., Nesse, R.M. Vinokur, A.D., and Smith, D.M. (2003). Providing social support may be more beneficial than receiving it: Results from a prospective study of mortality. Psychological Science 14(4), 320-327.

Manage stress: Strengthen your support network. American Psychological Association. http://www.apa.org/helpcenter/emotional-support.aspx. Accessed April, 2021.

The American Institute of Stress, Emotional and Social Support, www.stress.org/emotional-and-social-support

Towey S., Social Support, Earl E. Bakken Center for Spirituality & Healing, www.takingcharge.csh.umn.edu/social-support

Uchino, B.N. Understanding the links between social support and physical health. (2009). Perspectives on Psychological Science 4(3), 236-255.

Worley, T. R., & Mucci-Ferris, M. College students’ mental well-being during the COVID-19 pandemic: The role of relational turbulence and social support processes in relationships with parents.