Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Τελειοθηρία: “Ουκ εν τω τελείω το ευ”

 

Photo by Brett Jordan on Unsplash

Γράφει η κυρία Αλίκη Ελένη Πουλή, MSc Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια, MBPsS, Division of Clinical Psychology, MSc, Pg. Dip Psychiatry, Cardiff University, School of Medicine, Specialized in School Health for Children and Adolescents, Member of IEPA Early Intervention in Mental Health.

Παραφράζοντας την αρχαία ρήση “Ουκ εν τω πολλώ το ευ”, πολλές φορές το κυνήγι της τελειότητας τελειώνει χωρίς νικητή και βέβαια χωρίς νίκη. Για την ακρίβεια η ανάγκη για την απόκτηση ή κατάκτηση της τελειότητας συμπορεύεται πολύ συχνά με την απουσία της οποιαδήποτε προσπάθειας.

Τι είναι η τελειοθηρία;

Τελειοθηρία (perfectionism) ορίζεται η επιδίωξη του τέλειου αποτελέσματος σε οποιαδήποτε δράση, με μηδενική ανοχή σε περίπτωση αποτυχίας ή λάθους, καθώς και η προσκόλληση στην επίτευξη υψηλών στόχων και προσδοκιών.

Η τελειοθηρία από μόνη της δεν συνιστά διαταραχή ή κλινική κατηγορία, όμως αποτελεί χαρακτηριστικό προσωπικότητας. Όπως όλα τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας έχουν τις λειτουργικές και δυσλειτουργικές εκφάνσεις τους, έτσι και η τελειοθηρία.

Όταν αυτή γίνεται αυτοσκοπός και μονόδρομος για το άτομο, αποκτά κλινικές διαστάσεις και συχνά αποτελεί σημείο ή σύμπτωμα διαταραχών άγχους, διάθεσης, διαταραχών πρόσληψης τροφής και διαταραχών προσωπικότητας.

Το άτομο με τελειοθηρία κυνηγά το τέλειο αποτέλεσμα επανειλημμένα σε κάθε του βήμα θέτοντας πολλές φορές δυσβάσταχτα υψηλούς στόχους στον εαυτό του, επιδεικνύει μεγάλη αυστηρότητα σε περίπτωση λάθους ή αποτυχίας στον εαυτό του και στους άλλους και συχνά παραμένει αδρανές.

Είδη τελειοθηρίας

Το να επιδιώκει κάποιος το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα σε πλαίσια εξέλιξης και βελτιστοποίησης κάθε άλλο παρά δυσλειτουργικό είναι. Η τελειοθηρική συμπεριφορά δεν συνδέεται πάντα με τη ψυχοπαθολογία.

Υπάρχει η λειτουργική τελειοθηρία ή αλλιώς θετική κατά την οποία το άτομο κινητοποιείται και δρα ανάλογα για να επιτύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, χωρίς να ασχολείται υπερβολικά με τα λάθη και τις αποτυχίες του ή να κρίνει αυστηρά τον εαυτό του και τους άλλους.

Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ της θετικής τελειοθηρίας και της αρνητικής έγκειται στο γεγονός ότι στη πρώτη περίπτωση το άτομο έχει ως κινητήριο δύναμη την επίτευξη του στόχου, ενώ στη περίπτωση της αρνητικής τελειοθηρίας το άτομο κινείται προς το στόχο με το φόβο της αποτυχίας.

Αίτια της τελειοθηρίας

Επιστημονικές μελέτες συσχετίζουν την τελειοθηρική συμπεριφορά με περιβαλλοντικούς παράγοντες και ατομικά χαρακτηριστικά.

Συχνά τα άτομα που έχουν αυτό το χαρακτηριστικό σε δυσλειτουργικό βαθμό, προέρχονται από οικογενειακά συστήματα που καθορίζουν την αποδοχή και την αγάπη με βάση τα επιτεύγματα και την υποδειγματική συμπεριφορά.

Όσον αφορά τα ατομικά χαρακτηριστικά, τα άτομα αυτά είναι υπερβολικά αυτοπεριορισμένα, έχουν μεγάλες προσδοκίες από τον εαυτό τους και τους άλλους, γίνονται επικριτικά και δεν ικανοποιούνται εύκολα. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί βιολογικός παράγοντας που να συσχετίζεται με αυτή τη συμπεριφορά.

Photo by Oleksandra Ivleva on Unsplash

Ποια η σχέση τελειοθηρίας και αναβλητικότητας;

Το κεντρικό χαρακτηριστικό της τελειοθηρίας είναι η άκαμπτη εμμονή σε μη ρεαλιστικά υψηλά κριτήρια συνοδευόμενη με έντονο φόβο αποτυχίας, σύγκριση με κοινωνικά πρότυπα, αμφιβολία επίδοσης, υπερβολική ακρίβεια και τάξη και πολύ συχνά με αναβλητικότητα.

Και αν η αδράνεια και η αναβλητικότητα φαίνονται έννοιες αλληλοαποκλειόμενες με τη δράση και το κυνήγι της τέλειας επίδοσης τότε ας αναλογιστούμε με βάση τη τελειοθηρική σκέψη: “Αν κάνω κάτι που δεν είναι τέλειο, γιατί να το κάνω; Καλύτερα να το αποφύγω ή να το αναβάλλω έως ότου μπορέσω να επιτύχω το τέλειο αποτέλεσμα.”

Σε αυτή τη περίπτωση επέρχεται η αδράνεια και το άτομο αναβάλλει έργα που καλείται να διεκπεραιώσει στη καθημερινότητα του. Έτσι αποφεύγει να έρθει αντιμέτωπος με τυχόν λάθη ή αποτυχίες και αποσύρεται στην ασφάλεια που του παρέχει η μη δράση.

Σύμφωνα με το Νομπελίστα κβαντικό φυσικό Richard P. Feynman (1918-1988) “Ο μόνος τρόπος να μην κάνεις λάθη, είναι να μην κάνεις τίποτα.”

Συνέπειες και Αντιμετώπιση

Τα άτομα με αρνητική τελειοθηρία από την υπερπροσπάθεια της επίδοσης και τη σκληρή τους κριτική στάση απέναντι στον εαυτό και στους άλλους συχνά βιώνουν αισθήματα εξάντλησης, κενού, θυμού, θλίψης, απογοήτευσης, ανικανότητας και άγχους.

Πολύ συχνά το άγχος και η ένταση τους σωματοποιείται και οδηγεί σε σωματικά συμπτώματα. Άλλοτε το άγχος επίδοσης οδηγεί σε αδράνεια και αναβλητικότητα.

Όλα τα παραπάνω συντελούν στη δυσφορία και τη δυσλειτουργικότητα του ατόμου στη καθημερινότητα του.

Στη περίπτωση αυτή η θεραπευτική παρέμβαση κρίνεται αναγκαία καθώς πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας παγιωμένο το οποίο χρήζει στοχευμένης παρέμβασης. Οδηγοί αυτοβοήθειας αλλά και η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία συχνά είναι οι προτεινόμενες θεραπείες για την αντιμετώπιση της αρνητικής τελειοθηρίας.

Στόχος των θεραπευτικών παρεμβάσεων είναι η παραδοχή ότι η τελειοθηρική συμπεριφορά είναι δυσλειτουργική για το άτομο, ο επαναπροσδιορισμός της πεποίθησης ότι το τέλειο αποτέλεσμα είναι πάντα ο ρεαλιστικός στόχος, καθώς και η παροχή εναλλακτικών τεχνικών που θα βοηθήσουν το άτομο να λειτουργεί με μεγαλύτερη ευελιξία και αποδοτικότητα χωρίς σαρωτική κριτική και αυτομομφή.

Βιβλιογραφία:

Παπακώστας, Γ., (1994), Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία: Θεωρία και Πράξη, Εκδόσεις Ινστιτούτο Έρευνας της Συμπεριφοράς, Αθήνα.

Flett, G.L. and P.L. Hewitt, (2006), “Positive versus negative perfectionism in psychopathology”, In Behavior Motivation, 30, 472-495.

Shafran, R., Cooper, Z. and Fairburn, C.G., (2002), “Clinical perfectionism: A cognitive behavioural analysis”, In Behaviour Research and Therapy, 40, 773-791.

Slade, P.D. and R.G. Owens, (1998), “A dual process model of perfectionism based on reinforcement theory”, In Behavioral Modification, 22, 372-390.

Πρώτη Δημοσίευση: maxmag.gr

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

10 Οκτωβρίου 2023 Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας

Έρευνα- Επιμέλεια:   Ψ Fitness Team Αλίκη Ελένη Πουλή,  MSc Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια, MBPsS, Division of Clinical Psychology, MSc, Pg. Dip Psychiatry, Cardiff University, School of Medicine, Specialized in School Health for Children and Adolescents, Member of IEPA Early Intervention in Mental Health . Κάθε ημέρα στον χώρο της Ψυχικής Υγείας είναι Ημέρα Ψυχικής Υγείας.  Εργαζόμαστε καθημερινά για και με τους θεραπευόμενους και τις οικογένειές τους, για τη διαχείριση των διαταραχών, τη βελτίωση της καθημερινότητας τους και τη ποιότητα της ζωής τους. Βρισκόμαστε στη πρώτη γραμμή για την ευαισθητοποίηση - ενημέρωση της κοινότητας και τη καταπολέμηση του στιγματισμού των ψυχικών νοσημάτων. Γνωρίζουμε το μεγάλο κόστος του στίγματος στη Ψυχική Υγεία, βλέπουμε καθημερινά το όφελος από τη πρόσβαση και την εξειδικευμένη παροχή φροντίδας Ψυχικής Υγείας. Παλεύουμε και γιορτάζουμε πολλές φορές μέσα στην ημέρα.  Κοινά Προειδοποιητικά Σημάδια Ψυχικής Ασθένειας Η διάγνωση των ψυχικών ασθενειών δεν

Γιορτές με οικογένεια ή φίλους; Αυτή είναι η σωστή απόφαση

  Photo by Kieran White on Unsplash «Να περάσω τις γιορτές με την οικογένεια ή τους φίλους μου;». Ένα διαχρονικό ερώτημα που βασανίζει πολλούς ανθρώπους κάθε χρόνο, καθιστώντας τις εορταστικές περιόδους ένα ιδιαίτερα αγχωτικό διάστημα - Τι κάνουμε λοιπόν; Τα Χριστούγεννα εκτός από πεδίο στολισμένο λαμπρό με χιλιάδες λαμπιόνια είναι και πεδίο «μάχης» λαμπρό… εσωτερικής και εξωτερικής. Μερικά διλήμματα έχουν τη τιμητική τους την περίοδο των γιορτών, τείνουν να είναι σταθερά στο χρόνο, κυρίως από την περίοδο της ενηλικίωσης και έπειτα. Remaining Time -0:00 Fullscreen Mute Ένα από αυτά που θα το χρίζαμε διαχρονικό είναι «Να περάσω τις γιορτές με την οικογένεια ή τους φίλους μου;». Τι πρέπει να κάνω; Τι είναι σωστό; Πως ν’ αποφασίσω, κι αν πληγώσω τους δικούς μου, κι αν με κακολογήσουν κι αν με χρειάζονται οι φίλοι μου κι εγώ δεν είμαι εκεί; Και άλλες τόσες σκέψεις που γεννούν ανησυχία, άγχος, ενοχές και καμιά φορά και θυμό. Τι κάνουμε συνήθως; Θα γίνουμε σούπερ Άγιοι Βασίληδες, θα πάρουμε

Το Βιο-Ψυχο-Κοινωνικό Μοντέλο της Υγείας

Η  επιστήμη πολλές φορές έχει κατηγορηθεί για την ‘αποστειρωμένη’, εργαστηριακή και νομοτελειακή στάση απέναντι στις πραγματικές συνθήκες (in vivo). Το Βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο της υγείας, αποτελεί μια ενδιαφέρουσα περίπτωση στην εφαρμογή της σύγχρονης Ιατρικής και Ψυχιατρικής επιστήμης. Τι είναι το Βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο της υγείας; Το Βιοψυχοκοινωνικο μοντέλο της υγείας αναπτύχθηκε από τους Dr. George Engels και Dr. John Romano, το 1977 στο Πανεπιστήμιο του Rochester, New York. Αποτελεί ταυτόχρονα μια φιλοσοφική προσέγγιση της κλινικής φροντίδας αλλά και ένα πρακτικό κλινικό οδηγό. Η ψυχολογία της υγείας καθώς και η ψυχοσωματική ιατρική βασίζονται στις αρχές του βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου, έτσι ώστε να μπορούν να διερευνήσουν σε βάθος τα αίτια της κλινικής εικόνας του θεραπευόμενου για να μπορούν να του παράσχουν τη κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση.  Σύμφωνα με αυτή τη προσέγγιση οι συμπεριφορές, οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι συνθήκες διαβίωσης δύνανται να επηρεά

Επικοινωνήστε μαζί μας_Contact us

Όνομα

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο *

Μήνυμα *