Παιδιά και Θυμός: Πως μπορούμε να τα βοηθήσουμε

 

Γράφει η κυρία Αλίκη Ελένη Πουλή, MSc Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια, MBPsS, Division of Clinical Psychology, MSc, Pg. Dip Psychiatry, Cardiff University, School of Medicine, Specialized in School Health for Children and Adolescents, Member of IEPA Early Intervention in Mental Health.

Πως μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να διαφύγουν από τη κόκκινη ζώνη του συναισθήματος και να επανέλθουν σε συνθήκες χαμηλής συναισθηματικής φόρτισης; 

Συχνά ακούμε πως τα παιδιά αυτής της γενιάς είναι θυμωμένα παιδιά. Είναι όμως ίδιον της συγκεκριμένης γενιάς ή μήπως παρατηρούμε ότι παιδιά και ενήλικες όλων των ηλικιών εμφανίζουν με ιδιαίτερη ένταση θυμό, οργή και βία;

Χαρακτηριστικά του Θυμού

Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα συνδεδεμένο με την ανθρώπινη εμπειρία και ύπαρξη. Μερικές φορές μπορεί να είναι υγιές και χρήσιμο συναίσθημα. Αλλά είναι σημαντικό να το αντιμετωπίσουμε με τρόπο που να περιορίζει τις δυνητικά καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να έχει στην υγεία και τις σχέσεις μας. 

Επίσης ο θυμός έχει και ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, διδάσκεται, μαθαίνεται, αναπαράγεται. Όλοι είμαστε δάσκαλοι θυμού για τα παιδιά. 

Τα παιδιά σε μικρή ηλικία έχουν έντονα ξεσπάσματα (tantrums) καθώς δεν έχουν ακόμη διαμορφώσει ολοκληρωμένη ομιλία και κοινωνικές δεξιότητες, δυσκολεύονται να εκφράσουν τι αισθάνονται, τι χρειάζονται ή τι τα ενοχλεί. Παράλληλα, το κέντρο του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη ρύθμιση του συναισθήματος δεν είναι ακόμη πλήρως ώριμο.

Πολλές φορές παιδιά ακόμη και μεγαλύτερης ηλικίας εκφράζουν το άγχος, τη πίεση, τη δυσφορία τους σε κάτι που τα απασχολεί (π.χ. εντάσεις ανάμεσα σε γονείς, απώλεια, διαζύγιο) μέσα από το βροντόφωνο κανάλι του θυμού. 

Συχνά οι γονείς αισθάνονται ανίσχυροι στη θέα ενός θυμωμένου παιδιού. Κάποιες φορές μπορεί να προσπαθήσουν να δείξουν πιο θυμωμένοι και εξοργισμένοι από το παιδί και άλλες φορές υποχωρούν τακτικά και επαναλαμβανόμενα απέναντι στο θυμωμένο πρόσωπο και σώμα του παιδιού τους. Δύο συμπεριφορές που πολύ σύντομα οι γονείς θα παρατηρήσουν ότι τους φέρνουν σε αδιέξοδο με πολλές "απώλειες". Οι γονείς αποτελούν τα βασικά μοντέλα- δασκάλους θυμού για τα παιδιά τους. Τις συμπεριφορές των γονέων τα παιδιά θα τις μιμηθούν αυτόματα. Καθώς είναι οι πιο προσβάσιμες και επαναλαμβανόμενες πληροφορίες που θα έχουν για την εμφάνιση - συμπεριφορά ενός "θυμωμένου" ανθρώπου.

Στρατηγικές Διαχείρισης του Θυμού στα Παιδιά

• Δείξτε στο παιδί σας πως να βγει από τη κόκκινη ζώνη του θυμού. Τα μικρά παιδιά συχνά εκνευρίζονται επειδή θέλουν κάτι αλλά δεν ξέρουν πώς να το αποκτήσουν. Προσπαθήστε να κρατάτε τα χέρια του παιδιού σας και να παίρνετε βαθιές ανάσες μαζί. Πείτε στο παιδί σας: «Αισθάνεσαι λίγο θυμωμένος-η αυτή τη στιγμή, όπως και εγώ. Ας πάρουμε και οι δύο μερικές βαθιές ανάσες για να μας βοηθήσουν να ηρεμήσουμε, ώστε να καταλάβουμε τι συμβαίνει». Χρησιμοποιήστε θετικές εικόνες, όπως ένα βιβλίο με εικόνες όπου τα παιδιά ζωγραφίζουν μέρη όπου νιώθουν ήρεμα και χαρούμενα. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα εικονικό θερμόμετρο, όπου τα παιδιά μπορούν να μειώσουν τη συναισθηματική τους «θερμοκρασία» από κόκκινο σε μπλε.

• Βοηθήστε το παιδί σας να βρει λέξεις για αυτό που αισθάνεται. Όταν τα παιδιά μαθαίνουν να παρατηρούν και να εξηγούν πώς νιώθουν, μπορούν να χρησιμοποιήσουν λέξεις για να εκφράσουν την απογοήτευση τους αντί να καταφύγουν σε συμπεριφορές θυμού. Οι γονείς μπορούν να διδάξουν λέξεις που ορίζουν το συναίσθημα – υπομονή, ηρεμία, χαρά, απογοήτευση, θυμός, λύπη – και να βοηθήσουν τα παιδιά να συνδέσουν κάθε όρο με τις σωματικές αισθήσεις που συνοδεύουν το κάθε συναίσθημα. Όταν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας βιώνει κάθε συναίσθημα, βοηθά πολύ να το αναγνωρίσετε και να το επικυρώσετε στην επικοινωνία σας μαζί του.

• Δώστε σαφείς εξηγήσεις σχετικά με τις συνέπειες μιας συμπεριφοράς θυμού. Όταν ένα παιδί συμπεριφέρεται με άσχημο τρόπο (π.χ. κλωτσάει ένα τραπέζι, πετάει ένα πιάτο, χτυπάει το αδερφάκι του) είναι σημαντικό να υπάρχουν συνέπειες και αυτές να εφαρμόζονται με συνέπεια σε συνδυασμό με μια εξήγηση, έτσι ώστε το παιδί να μάθει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της συμπεριφοράς του και της συνέπειας που ακολουθεί. Για παράδειγμα, ένας γονέας μπορεί να στείλει ένα παιδί στο δωμάτιό του για 15 λεπτά ή να ανακαλέσει ένα συγκεκριμένο προνόμιο, όπως μια ώρα παιχνιδιού. Εξηγήστε τον λόγο της συνέπειας: «Σου δίνω 15 λεπτά τάιμ άουτ γιατί κλώτσησες τη καρέκλα». Οι αντιδράσεις στην κακή συμπεριφορά πρέπει να είναι μέτριες και συνεπείς. Εάν ένα παιδί παίρνει τάιμ άουτ μερικές φορές, αλλά όχι άλλες, δεν θα μάθει ότι η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί σε συνέπειες. Αποφύγετε την υπερβολική αντίδραση με σκληρή, αυστηρή πειθαρχία, η οποία μπορεί να βλάψει την ψυχική υγεία και την ανάπτυξη του παιδιού.

• Αναζητήστε τη βοήθεια ενός ειδικού. Εάν η επιθετική συμπεριφορά επιμένει, μπορείτε να ζητήσετε τη συμβουλή από έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ώστε να σχεδιαστεί στοχευμένη και εξατομικευμένη για τις ανάγκες σας παρέμβαση.

''Είμαστε όλοι δάσκαλοι θυμού για τα παιδιά, αν ο δάσκαλος απαντά στον θυμό με μεγαλύτερο θυμό αποκτούμε θυμό2 εις την δευτέρα. 

Αν το παιδί δει τον δάσκαλο να θυμώνει με κάτι και χτυπάει το χέρι του, υψώνει την φωνή του και πετάει πράγματα, θα καταγράψει αυτή τη συμπεριφορά ως τυπική ενός θυμωμένου ανθρώπου και πολύ πιθανά θα την εντάξει στο ρεπερτόριο του όταν θα αισθανθεί θυμό."

Επικοινωνήστε μαζί μας

Ψ Fitness Team 

Αλίκη Ελένη Πουλή Ψυχολόγος

Βιβλιογραφία

Using discipline and consequences. Centers for Disease Control and Prevention (2019)

How can we help kids with self-regulation? Child Mind Institute (2022)